Na een periode van opfrissingswerken opent Museum Vleeshuis | Klank van de Stad morgen opnieuw de kelderverdieping. Dankzij de opknapbeurt komen de verhalen rond de collectiestukken veel beter tot hun recht. De eerste verdieping van het gebouw is bovendien vanaf nu de eerste stop in een gloednieuwe rondleiding achter de schermen.
Op 16 maart 2007 opende de vaste opstelling in de kelder van Museum Vleeshuis. Het was het tweede luik van Klank van de Stad, een eerste luik was al open gegaan op 1 september 2006. Met de opening van de kelder was de eerste museale opstelling in Vlaanderen die geheel en al gewijd is aan het stedelijk muziekleven compleet.
Klank van de Stad was ongetwijfeld een succes: het museum trok meteen meer dan 45.000 bezoekers, en ook de volgende jaren bleef de tentoonstelling publiek trekken, lokaal, nationaal én internationaal. Dat had ongetwijfeld te maken met het thema muziek, een kunst die meer nog dan andere het potentieel heeft om mensen over grenzen van culturen heen te beroeren. Muziek is een universele taal die verbindt. Maar ongetwijfeld zat ook de presentatie er voor iets tussen: veel multimediatoepassingen, die in 2007 zonder meer ‘state of the art’ of zelfs vooruitstrevend waren en ook jonge bezoekers konden prikkelen.
Niets dateert echter zo snel als nieuwigheden in de digitale wereld. Wat in 2007 revolutionair was, was dat in 2008 niet meer, en nog een jaartje later was het zonder meer verouderd. Zo verging het ook de opstelling Klank van de Stad: ze verouderde snel. De aantrekkingskracht van het nieuwe verdween.
En er was meer: het prachtige gebouw waarin het museum is ondergebracht, na een stukje van het Steen, het oudste niet-religieuze bouwwerk van Antwerpen en beslist ook een van de meest indrukwekkende, zou worden gerestaureerd. Men ging ervan uit dat het spoedig de deuren zou sluiten en dat het daarom weinig zin had nog in de presentatie te investeren.
In 2017 werd besloten om, in afwachting van een grondige renovatie, de inmiddels al meer dan tien jaar oude opstelling Klank van de Stad onder handen te nemen. Een nieuwe tentoonstelling zou het niet worden: de meeste tentoongestelde stukken bleven onaangeroerd. Maar het geheel moest wel een andere ‘look and feel’ krijgen: een heel ander kleurenpalet, een app in plaats van de vaste en in het decor ingebouwde multimedia en veel minder zaalteksten. De zaalteksten die bleven, werden meteen drietalig, wat het museum heel wat toegankelijker maakt voor internationale bezoekers. En vooral: delen van de wanden die de scenografen oorspronkelijk hadden geplaatst, werden verwijderd, zodat het interieur van het prachtige gebouw weer beter tot zijn recht kon komen.
Net als de openstelling van de tentoonstelling een decennium eerder, gebeurde ook de opfrissing in twee fasen. Het eerste luik, op het gelijkvloers, werd in het voorjaar 2018 geopend. Vandaag is deel twee aan de beurt, in de kelder.
Ook nu gaat het om een opfrissing, een facelift zeg maar. Enerzijds is die beperkter dan die van de eerste fase, tevens is hij ingrijpender. De grote indeling van de opstelling bleef bewaard: er is nog altijd een reconstructie van de klokkengieterij Sergeys, de dansvloer is er nog steeds en het instrumentenatelier Van Engelen is er ook nog. Maar meer nog dan op het gelijkvloers, is de sfeer en de beleving fundamenteel anders. De sfeer van de danszaal is tegelijk intiemer en pittiger. De enorme glaspartij die het atelier Sergeys van de bezoeker scheidde, is verdwenen, waardoor het contact met de objecten veel directer aanvoelt.
Ook inhoudelijk streefde het team van Museum Vleeshuis naar een verbreding. Waar de eerdere opstelling veel aandacht had voor het muziek- en dansleven in de grote balzalen van de 19de eeuw, waar de hogere standen hun vertier zochten, krijgen nu vooral de café-chantants, waar gezongen en gedanst werd door de kleine man, veel aandacht. Ook in de onmiddellijke omgeving van het Vleeshuis waren er vele tientallen van die café-chantants, ze horen hier dus thuis. Klank van de Stad is niet voor niets gevestigd in het Vleeshuis: in deze wijk klinkt al bijna duizend jaar muziek.
Een andere focus is die op harmonieën en fanfares, muzikale verenigingen die in de 19de eeuw ontstonden en tot vandaag muzikale amateurs samenbrengen. Blikvangers zijn een prachtig vaandel van de Kielse fanfare Sint-Catharina, dat afwisselend getoond wordt met een vaandel van het harmonieorkest Labore et Constantia uit Ekeren. Beide vaandels worden mettertijd gerestaureerd.
Museum Vleeshuis gaf niet alleen de tentoonstelling in de kelder een make-over, ook de eerste verdieping kreeg een opfrissingsbeurt. Met een likje verf, een sfeervolle belichting en de expositie van een serie reproducties van prenten, schilderijen en foto’s die het Vleeshuis afbeelden zoals het was in vroegere eeuwen, wordt ook het gebouw weer meer onder de aandacht gebracht.
Omdat de kathedraaltoren wegens restauratie voor geruime tijd ontoegankelijk is, kunnen de torenwandelingen die Museum Vleeshuis al sinds jaren organiseert, alvast in 2019 niet gebeuren. Ter vervanging richt het museum nu geleide bezoeken aan het gebouw in, waarbij plekken die normaliter niet toegankelijk zijn voor de bezoeker, onder begeleiding van een gids worden bezocht.
Vanochtend heb ik de 150 treden alvast zelf beklommen, en ik kan u slechts aanbevelen hetzelfde te doen. Elke verdieping heeft een andere sfeer, de dakconstructie is spectaculair, en het uitzicht op de oude stad is fantastisch.
Nabilla Ait Daoud 