Vanmorgen opende ik samen met Mariacristina Gribaudi (voorzitter MUVE), Peter de Wilde (CEO Visit Flanders), Luigi Brugnaro (burgemeester van Venetië), Gabriella Belli (directeur MUVE) en Ben van Beneden (curator van de expo) de prachtige tentoonstelling ‘From Titan to Rubens; masterpieces from Antwerp and other Flemish collections’ .
Deze tentoonstelling is werkelijk een pareltje. Ze bevat enkele werken die nu voor het eerst aan het grote publiek getoond worden. Bovendien gebeurt het niet alle dagen dat de Antwerpse en Vlaamse meesters en hun inspiratiebronnen uit Venetië elkaar terug vinden in een overzichtstentoonstelling die de kruisbestuiving tussen beiden prachtig weergeeft. Deze tentoonstelling bevestigt de positie van Antwerpen als culturele hoofdstad en licht een tipje van de sluier wat er allemaal aan (barokke) kunst te ontdekken is in onze stad.
Antwerpen en Venetië zijn op verschillende manieren aan elkaar gebonden. Deze speciale band gaat terug tot de Middeleeuwen en is te danken aan beide havens. Dankzij hun haven bekleedden zowel Antwerpen als Venetië een economische machtspositie. Culturele uitstraling op wereldschaal was één van de gevolgen van deze positie. Tijdens de 16e Eeuw, ook wel de Gouden Eeuw, kende onze stad een stijgende economische welvaart, die hand in hand ging met een ongeziene culturele bloei. Vooral de schilderkunst nam een hoge vlucht. De internationale uitstraling van Antwerpen was toen echter van korte duur, maar dat hebben we intussen opnieuw goedgemaakt J.
Vanaf het midden van de 16e Eeuw boette de Antwerpse handel sterk in aan belang. De scheiding van de Nederlanden, de sluiting van de Schelde en de kansen die Amsterdam hierdoor kreeg als nieuw epicentrum lagen aan de basis. Tijden van armoede en hongersnood braken aan, waardoor veel van de Antwerpse handelaars, kunstenaars en wetenschappers de stad ontvluchtten en zich elders in Europa vestigden.
Het duurde tot de komst van de contrareformatie voor er opnieuw grote kunstwerken tot stand gebracht werden, zoals de Carolus-Borromeuskerk. Het Twaafjarig Bestand (1609-1621) zorgde vrijwel onmiddellijk voor een heropleving van de economische bedrijvigheid in de Zuidelijke Nederlanden. In deze periode stonden ook opnieuw grote Antwerpse schilders op, zoals Rubens, Van Dyck, Jordaens en Teniers. Zij hebben Antwerpen opnieuw naar de wereldtop gebracht op cultureel vlak. Hun impact is nog steeds tastbaar. De tentoonstelling ‘From Titan to Rubens: Masterpieces from Antwerp and other Flemish Collections’ bestaat dan ook voor 90% uit werken van Antwerpse meesters.
Ook in de 17e Eeuw was Venetië de plaats bij uitstek op vlak van kunst en cultuur. Het is dan ook niet verwonderlijk dat vele Vlaamse en Antwerpse kunstenaars naar Venetië reisden om er inspiratie op te doen. De Antwerpse barok is geworteld in Venetië, maar dankzij de werken van Rubens en zijn leerlingen Jacob Jordaens en Antoon Van Dyck bloeide ook onze contreien opnieuw open. Dat we in Antwerpen ook beschikten over de belangrijkste drukkerij op wereldvlak – Officina Plantiniana – bestendigde Antwerpen in haar rol als internationale verspreider van kennis en cultuur.
De handelsroute tussen beide steden zorgde dan ook voor meer dan enkel de uitwisseling van schilderkunst. Ideeën, personen, boeken, voorwerpen, kennis,… De kruisbestuiving was enorm en zorgde ervoor dat beide steden zich nog verder konden ontwikkelen.
Met deze prachtige tentoonstelling brengen we deze fundamenten opnieuw onder de aandacht. Deze keer is het niet Rubens die zich laat inspireren door de meesters in Venetië, maar zullen het onze Vlaamse en Antwerpse kunstenaars zijn die bezoekers van over de hele wereld zullen inspireren. En dat vanuit een prachtige locatie (het appartement van de Doge in het Dogenpaleis).
Een speciale kamer in de expo wordt ook gewijd aan de Vlaamse stercomponist Adriaan Willaert, die in Venetië woonde en er ‘Maestro di Cappella’ van de San Marcobasiliek werd in 1527. Hij was bovendien ook de grondlegger van de Venetiaanse muziekacademie waar o.a. Giovanni Gabrieli en Claudio Monteverdi hun opleiding genoten.
We hopen dan ook dat deze tentoonstelling er voor zorgt dat er nog meer mensen onze Antwerpse meesters willen ontdekken. Antwerpen is opnieuw de culturele hoofdstad waar iedereen welkom is om het werk van deze legendes ‘in situ’ te ontdekken.
Nabilla Ait Daoud 